Waarom “treuzelen” onderzoekers nog steeds in hun zoektocht naar een geneesmiddel voor één van de ernstigste ziekten waarmee de mensheid wordt geconfronteerd en waarbij miljoenen mensen behoefte hebben aan een doeltreffende therapie?
De voortdurende zoektocht naar een geneesmiddel voor de ziekte van Alzheimer heeft de laatste jaren veel stof doen opwaaien, waarbij verschillende groepen strijden om de richting en de voortgang van het onderzoek in handen te krijgen.
In juli 2022 beweerde het wetenschappelijke tijdschrift Science dat gegevens in het toonaangevende tijdschrift Nature uit 2006 waarin een verband werd gelegd tussen beta-amyloïde-eiwit en de ziekte van Alzheimer, mogelijk waren gefabriceerd.
De Amerikaanse Food and Drug Administration keurde in juni 2021 aducanumab, een antilichaam gericht tegen beta-amyloïde, goed als mogelijke behandeling voor de ziekte van Alzheimer. Hoewel de klinische gegevens die de werkzaamheid ervan ondersteunen schaars en tegenstrijdig zijn, geloven sommige artsen dat het verder onderzoek rechtvaardigt, terwijl anderen onvermurwbaar zijn dat het nooit goedgekeurd had mogen worden.
Doorbreken van de beta-amyloïde sleur
Jarenlang hebben onderzoekers gezocht naar nieuwe therapieën voor de ziekte van Alzheimer door zich te richten op de vorming van dodelijke, voor de hersenen giftige aggregaten van beta-amyloïde. Wetenschappers bevinden zich wellicht in een intellectuele sleur door zich bijna volledig op deze aanpak te richten, waarbij zij vaak andere haalbare verklaringen verwaarlozen of zelfs negeren. Hoewel onderzoekers zich hebben toegelegd op het bestuderen van de “eiwitklonters” die Alzheimer veroorzaken, heeft dit nog niet geleid tot een bruikbaar medicijn of therapie. Een nieuwe manier van denken over Alzheimer is in opkomst als topprioriteit in de hersenwetenschap.
Aan het Krembil Brain Institute in Toronto werken onderzoekers al 30 jaar aan een beter begrip van de ziekte van Alzheimer. Zij geloven dat het niet in de eerste plaats een aandoening van de hersenen is, maar eerder van het immuunsysteem van de hersenen.
Het immuunsysteem, dat in elk orgaan van het lichaam te vinden is, is een netwerk van cellen en moleculen die samenwerken om te helpen bij de genezing van weefsel en de verdediging tegen indringers van buitenaf. Het immuunsysteem helpt bij het herstel van beschadigd weefsel wanneer iemand struikelt en valt. Wanneer iemand een virale of bacteriële ziekte oploopt, helpt het immuunsysteem deze micro-organismen te bestrijden.
Onze hersenen reageren op exact dezelfde manier wanneer we een hoofdwond oplopen of een infectie hebben. In beide gevallen komt het immuunsysteem van de hersenen in actie om ons te helpen herstellen.
Alzheimer als auto-immuunziekte
Wij geloven dat beta-amyloïde een normaal eiwit is dat bij het immuunsysteem van de hersenen hoort en niet een abnormaal geproduceerd eiwit. Het is bedoeld om daar te zijn. Wanneer er traumatisch hersenletsel of bacteriën in de hersenen aanwezig zijn, neemt beta-amyloïd significant deel aan de hele immunologische reactie van de hersenen. En hier ligt de opening.
De vetmoleculen die de membranen van bacteriën en hersencellen vormen zijn bijna identiek, waardoor beta-amyloïde hersencellen verwart met binnendringende bacteriën. Daardoor valt het gezonde hersencellen aan en doodt ze in plaats van ze te beschermen. Het gevolg hiervan op lange termijn is dementie, omdat het immuunsysteem geen onderscheid kan maken tussen bacteriën en hersencellen, wat leidt tot een chronisch, progressief verlies van de hersencelfunctie.
Beschouw de ziekte van Alzheimer als een auto-immuunziekte waarbij het immuunsysteem van de hersenen het orgaan dat het moet beschermen, verwart met een vreemde indringer. Er zijn verschillende soorten auto-immuunziekten, zoals reumatoïde artritis, waarbij auto-antilichamen een belangrijke rol spelen in de ontwikkeling van de ziekte en waarvoor op steroïden gebaseerde therapieën nuttig kunnen zijn. Deze behandelingen helpen echter niet bij de ziekte van Alzheimer.
De hersenen zijn een zeer unieke structuur die het meest ingewikkelde ding in de kosmos wordt genoemd. Beta-amyloïde, volgens onze Alzheimer-hypothese, helpt ons immuunsysteem in stand te houden en te stimuleren, maar het speelt ook een belangrijke rol in het auto-immuunmechanisme dat volgens ons kan leiden tot de ziekte van Alzheimer.
Autoimmuungeneesmiddelen zijn misschien niet effectief tegen Alzheimer, maar we hebben er vertrouwen in dat andere methoden die gericht zijn op de immuunregulerende routes van de hersenen wél zullen werken.
Andere theorieën over Alzheimer
Naast deze auto-immuun theorie van Alzheimer beginnen er nog vele andere nieuwe en gevarieerde theorieën te verschijnen. Sommige wetenschappers geloven bijvoorbeeld dat Alzheimer een ziekte is van kleine cellulaire structuren die mitochondriën worden genoemd – de energiefabriekjes in elke hersencel. Mitochondriën zetten zuurstof uit de lucht die we inademen en glucose uit het voedsel dat we eten om in de energie die nodig is om te onthouden en te denken.
Ook wordt er door sommige wetenschappers gesuggereerd dat het het gevolg is van een herseninfectie, waarbij bacteriën uit de mond populaire verdachten zijn. Anderen stellen dat de ziekte kan worden veroorzaakt door een verkeerde omgang met metalen in de hersenen, zoals zink, ijzer of koper.
Het is geweldig om nieuwe ideeën te zien voor een oud probleem. Wereldwijd lijden meer dan 50 miljoen mensen aan dementie, met elke drie seconden een nieuw geval. Veel Alzheimerpatiënten kunnen hun eigen kinderen of echtgenoten die al meer dan 50 jaar bij elkaar zijn, niet meer identificeren.
We moeten proactief optreden tegen de ziekte van Alzheimer, want het is een volksgezondheidscrisis die mettertijd alleen maar erger zal worden. De mensen en families die met dementie leven, verdienen onze steun en we moeten nieuwe manieren vinden om de ziekte effectief te behandelen. Alleen door samen te werken kunnen we hopen vooruitgang te boeken tegen deze verwoestende ziekte.
